Uzależnienia behawioralne mogą dotyczyć różnych sfer życia i dotykają ogromną część społeczeństwa. Często są traktowane mniej poważnie, niż uzależnienie od substancji, co jest ogromnym błędem. Większość z nich w dzisiejszych czasach skupia się w przestrzeni wirtualnej - social media, gry, hazard, treści dla dorosłych. To wszystko może być źródłem problemów. W dalszej części przyjrzymy się mechanizmom działania i sposobom na walkę z uzależnieniami behawioralnymi.
Zrozumienie uzależnień behawioralnych
Uzależnienie behawioralne polega na regularnym, wręcz obsesyjnym powtarzaniu pewnych zachowań i czynności. Jego mechanizmy są bardzo podobne do tych działających w alkoholizmie czy narkomanii. Przykładowo, hazard wiąże się z dużymi emocjami, dopaminą, adrenaliną i pobudza ośrodek nagrody w naszym mózgu. Odwiedzając nawet najlepsze kasyno internetowe, takie jak Lemon Casino PL, jesteś narażony na ogromną ilość bodźców. To wszystko sprawia, że mózg zalewają różnego rodzaju hormony, głównie te związane ze szczęściem. Po czasie Twój mózg chce wrócić do tych przyjemnych momentów. W ten sposób może narodzić się uzależnienie.
Największe ryzyko wykształcenia niezdrowych zachowań pojawia się, kiedy hazard, social media czy gry komputerowe są naszym sposobem na zapełnienie pustki. Jeśli szukasz ukojenia swoich codziennych bolączek w tego typu zachowaniach, wspierasz nieprawidłowe mechanizmy w swoim mózgu i narażasz się na niebezpieczeństwo. Każda z wyżej wymienionych rozrywek powinna być sposobem na relaks i niezobowiązującą rozrywkę, a nie na poprawę nastroju, dowartościowanie się czy odreagowanie.
Najczęstsze uzależnienia behawioralne to:
- Nałogowe korzystanie z telefonu
- Scrollowanie social mediów
- Gry komputerowe
- Hazard
- Zakupy
- Pracoholizm
- Seksoholizm
Rozpoznawanie ryzykownych zachowań u podatnych grup społecznych
Szybkie rozpoznanie uzależnienia jest niezwykle cenne, ale też bardzo trudne. W przypadku uzależnień behawioralnych może to być jeszcze trudniejsze, niż kiedy mowa o substancjach. Większość zachowań, które podlegają pod ten termin, wykonujemy każdego dnia w codziennym życiu. To ich częstotliwość i stojące na działaniem emocje definiują problem. Często z tych zachowań nie można też zrezygnować - mowa tu np. o pracy czy korzystaniu z telefonu.
Najczęstsze objawy, które mogą być sygnałem ostrzegawczym to:
- Niekontrolowana ilość czasu, którą przeznaczasz na dane czynności oraz częstotliwość ich wykonywania.
- Natarczywe myśli na temat czynności nałogowej w każdej wolnej chwili.
- Problemy w relacjach związane z danym zachowaniem i brnięcie w nałóg pomimo tych problemów, jak również kłamstwa związane z czynnością nałogową.
- Brak dbałości o inne zainteresowania i codzienne obowiązki.
- Dalsze wykonywanie czynności pomimo widocznych negatywnych skutków na wielu płaszczyznach życia.
- Coraz poważniejsze problemy finansowe związane z zachowaniem nałogowym.
Społeczne strategie zapobiegania uzależnieniom
Przez lata wypracowano wiele sposobów na profilaktykę uzależnień. Strategie zapobiegania dzielą się na różne rodzaje, ale największy wpływ okazują się mieć działania angażujące całe społeczności. W praktyce oznacza to edukację w szkołach, miejscach pracy i publicznych przybytkach kulturalnych. Różnego rodzaju wykłady, przedstawienia teatralne, koncerty, prelekcje. Każda społeczność może podchodzić do tematu w inny sposób.
Kluczem do sukcesu jest zjednoczenie. Przekazywanie wiedzy na temat uzależnień nie jest łatwe, ale w ten sposób od najmłodszych lat mamy szansę uczulać dzieci na niektóre sygnały i zachowania. Profilaktyka jest dużo skuteczniejsza, niż leczenie. Warto w nią inwestować.
Wzmacnianie świadomości przy pomocy kampanii
Kampanie społeczne to świetny sposób na szerzenie wiedzy o uzależnieniach. Mogą one przyjmować różne formy, ale cel jest taki sam - edukować i ostrzegać.
Przykładem kampanii jest akcja “Pierwsze Kroki w (cyber)Świecie” skierowana do rodziców dzieci w wieku przedszkolnym. Działa ona online. Rodzice mogą posłuchać opinii wielu specjalistów i dowiedzieć się, jak bezpiecznie wprowadzić swoje dziecko w wirtualne realia. Celem kampanii jest ograniczenie korzystania z urządzeń przez małe dzieci i zwiększenie bezpieczeństwa tego typu zabawy.
Kampanie mogą polegać na rozdawaniu ulotek, rozsyłaniu wiadomości e-mail lub listów tradycyjnych. Niektóre z nich są wyświetlane w publicznej telewizji lub w postaci reklam w internecie. Forma przekazu jest dopasowana do odbiorców.
Grupy wsparcia i edukacja
W Polsce i na świecie funkcjonuje mnóstwo grup wsparcia dla osób uzależnionych. Są to zarówno inicjatywy prywatne, jak i państwowe. Niektóre z nich działają online. Możesz zapisać się do tego typu grupy i w zaufanym gronie omawiać swoje trudności. Jest to forma terapii, nad którą zazwyczaj czuwają specjaliści w postaci psychologów i terapeutów. To oni prowadzą grupę wsparcia, chociaż najważniejsze są w niej osoby uzależnIone i ich wymiana doświadczeń.
Poza wsparciem emocjonalnym, od grupy możesz otrzymać dawkę wiedzy. Dowiedzieć się, na czym polega Twoje uzależnienie, jakiś są jego mechanizmy i co zrobić, aby zapobiegać nawrotom. Część spotkań jest zwykle poświęcona nauce o uzależnieniach, a część rozmowom i zwierzeniom uczestników.
Technologiczne rozwiązania zapobiegawcze
Pomimo tego, że nowoczesne technologie mogą być źródłem uzależnienia, świetnie sprawdzają się też w przypadku zapobiegania i kontroli nad ryzykownymi zachowaniami. Aktualnie coraz częściej wykorzystuje się opcje takie jak limit czasu ekranowego, zarówno w komputerach, jak i telefonach. Możesz ustalić limit czasu na poszczególne programy i aplikacje lub ogólny, na całą aktywność. Możliwe jest blokowanie powiadomień w określonych porach dnia lub w nocy.
Zaleca się stosowanie tzw. detoksu, czyli robienia przerw od technologii. Ustawienia dostępne w nowoczesnych urządzeniach mogą Ci w tym pomóc.
Odpowiedzialne praktyki branżowe
Branże, w których występuje ryzyko uzależnień behawioralnych, powinny stosować odpowiedzialne praktyki. Przykładowo, dla kasyn online mogą to być narzędzia kontroli, takie jak limit czasu gry, wpłat i wypłat. W przypadku gier komputerowych takim narzędziem będzie limit czasowy lub ilości sesji. Każda firma powinna też udostępniać swoim klientom informacje na temat odpowiedzialnej zabawy, edukować ich. Ważne jest też informowanie o możliwych formach pomocy.
W niektórych sektorach procedury związane z odpowiedzialną grą są regulowane przez prawo. Dotyczy to przede wszystkim hazardu.
