Dlaczego gramy w gry hazardowe? Motywacje hazardzistów bywają tak różne, jak sami gracze. Jednak za wszystko odpowiada nasza psychologia, mechanizm nagrody w mózgu i indywidualne predyspozycje.
W ciągu ostatnich 20 lat posiedliśmy sporo nowych informacji na temat mechanizmów rządzących ryzykownymi zachowaniami. Badaczom udało się wręcz przy pomocy zaawansowanych analiz behawioralnych i neurologicznych wyodrębnić procesy zmysłowe, które prowadzą do problematycznych zachowań. W niniejszym tekście postaramy się przybliżyć aktualny stan wiedzy na ten temat. W szczególności odpowiemy na takie pytania: dlaczego w ogóle ludzie uprawiają hazard i co mówi na ten temat współczesna nauka.
Powody, dla których ludzie uprawiają hazard
Ludzie grają w pokera czy na slotach z wielu powodów. Dla większości z nas jest to po prostu forma rozrywki. Dlaczego w ogóle korzystają gracze z gier, w których przegrana jest wkalkulowana w mechanikę? Oto powody:
| Powód | O co chodzi? |
| Przyjemność | Nie da się ukryć, że automaty na prawdziwe pieniądze czy ruletka są dla wielu z nas po prostu świetną zabawą. |
| Ekscytacja | Kto nie poczuł wyrzutu dopaminy czy adrenaliny w trakcie grupowej lub solowej rywalizacji, niech pierwszy rzuci kamieniem. Za emocjami stoi biochemia mózgu, która przyciąga do gry zarówno hazardzistów, jak i himalaistów czy sportowców. |
| Aspekt socjalny | Wspólna zabawa jest bez wątpienia źródłem sporej frajdy. Tym bardziej gra, w której można wygrać kasę, lub w skrytości cieszyć się z cudzej przegranej. |
| Chęć zaimponowania i snobizm | Ta motywacja z kolei przyświeca ludziom, którzy lubią demonstrować innym graczom swoje bogactwo. Przyjazd limuzyną do ekskluzywnego kasyna, pokaźny bankroll i gra za duże stawki mogą stanowić dla pewnej grupy osób okazję do budowania poczucia swojej wartości. Idzie za tym również specjalne traktowanie ze strony obsługi kasyna. |
| Pokonywanie wyzwań | Nie wszystkie gry hazardowe są w 100% losowe. W blackjacku i pokerze (zwłaszcza rozgrywanym systemem turniejowym) wiele zależy od strategii i odpornej psychiki zawodników. To dodatkowy wabik dla wielu graczy. |
Uważa się, że ok. 90-95% hazardzistów korzysta z gier okazjonalnie, dla towarzystwa, albo odrobiny adrenaliny. Odchodzą od stołu bez przymusu, własnej nieprzymuszonej woli i nie popadają w długi. Osoby takie można należą do grupy hazardzistów czysto rekreacyjnych.
Badania naukowe nad psychologią hazardu
Przed chwilą wymieniliśmy główne powody, dla których większość z nas odwiedza kasyna internetowe, również te online. Na stronach w rodzaju Ice Casino logowanie po rejestracji, późniejsza gra w maszyny hazardowe bądź w gry na żywo nie przeradza się w uzależnienie u mniej więcej 96-98% hazardzistów. Dla drobnego odsetka graczy burza emocjonalna w mózgu bywa negatywna w skutkach.
Wygląda na to, że ludzie podejmowali ryzyko na długo przed wybudowaniem pierwszego kasyna. Ewolucja ukształtowała nasze mózgi tak, abyśmy byli w stanie podejmować istotne decyzje w ułamku sekundy, ważąc na szali nagrodę i niebezpieczeństwo towarzyszące jej uzyskaniu. W czasach prehistorycznych podejmowanie ryzyka, jak na przykład polowanie na duże zwierzęta lub eksploracja nieznanych terytoriów, stanowiło nieodłączny element codzienności i było konieczne do przetrwania.
Nasi przodkowie, którzy byli bardziej skłonni do podejmowania ryzyka, mieli większe szanse na:
- znalezienie nowego źródła pożywienia;
- zapewnienie sobie lepszego schronienia;
- skuteczniejszą obroną swoich bliskich i, co za tym idzie, własnego materiału genetycznego.
Dziś stawka uległa zmianie, ale nasze mózgi nie dostosowują się do realiów tak szybko, jak byśmy tego chcieli. I nadal są przystosowane do poszukiwania "nagród", popychając nas do ryzykownych zachowań. Niezależnie od tego, czy chodzi o kasyno internetowe i grę na ulubionych automatach, inwestowanie w akcje, czy rzucenie się w wir kariery.
Oczekiwanie na nagrodę
Badania pokazują, że sam fakt znalezienia się w sytuacji, w której istnieje szansa na uzyskanie szeroko rozumianej nagrody, aktywuje układ dopaminowy mózgu – ten sam, który odpowiedzialny jest za odczuwanie przyjemności i, niestety, za ewentualne uzależnienie.
To dlatego ludzie często odczuwają przypływ ekscytacji podczas uprawiania hazardu, nawet przed wygraną. Z badań wynika, że to oczekiwanie, a nie tylko wynik (czyli, na przykład, wypłata jackpota), napędza nasze zaangażowanie. Mechanizm ten sprawia również, że automaty do gier, zakłady sportowe, a nawet losy na loterię są dla homo sapiens tak wciągające – mózg uzależnia się od możliwości, a nie rzeczywistości.
Iluzja kontroli: dlaczego myślimy, że możemy pokonać przeciwności losu?
Ten mechanizm sprawia, że tak wielu hazardzistów wierzy w możliwość kontrolowania przebiegu losowania czy uzyskanie konkretnego rezultatu przy rzucie kośćmi albo w Lotto. Zjawisko to znane jest jako iluzja kontroli. Prawda jest jednak taka, że najczęściej zwyczajnie przeceniamy swoją zdolność do przewidywania wyników.
Jak to wygląda w praktyce? Na przykład osoba rzuca kostką mocniej, myśląc, że wpłynie to na rezultat. Inni z kolei wierzą, że ich zwycięska passa w kasynie online będzie trwać w nieskończoność. Jeszcze inni na przykład obstawiają „szczęśliwe numerki” lub używają rozmaitych rytuałów w celu zwiększenia szansy na sukces. Tego typu działania z reguły prowadzą do złej oceny ryzyka i nadmiernej pewności siebie w podejmowaniu decyzji.
Efekt bliskiej porażki: dlaczego wciąż gramy?
Czy kiedykolwiek otarłeś się o wygraną w kasynie albo na loterii, typując "prawie" poprawnie wynik? Jeśli tak, to nieobcy ci jest zapewne efekt bliskiej porażki. To jedna z najpotężniejszych sztuczek psychologicznych chętnie wykorzystywana przez producentów gier hazardowych i operatorów kasyn.
Badania pokazują, że bliskie porażki wywołują taką samą aktywność mózgu jak faktyczne wygrane. Efekt? Gracz podejmuje kolejne próby pomimo ewidentnych strat. Kasyna i platformy bukmacherskie online wręcz celowo projektują gry w taki sposób, aby wywoływać w mózgu gracza przekonanie, iż był o krok od wygranej!
Wnioski
Podejmowanie ryzyka jest głęboko zakorzenione w ludzkiej naturze. Widoczne jest ono nie tylko w grach hazardowych, ale stanowi nierozerwalny element inwestowania i naszych codziennych życiowych wyborów. Niepewność bywa ekscytująca, tym bardziej więc zrozumienie psychologii towarzyszącej tego typu zachowaniom może pomóc nam podejmować lepsze decyzje i podchodzić do różnych wyzwań z odpowiednim nastawieniem.
Hazard to tylko jeden z przykładów tego, jak ryzyko wpływa na zachowanie. Te same wzorce zachowania pojawiają się wśród traderów, u sportowców, a nawet w polityce. Ucząc się, jak nasz mózg reaguje na ryzyko i nagrodę, możemy rozwinąć silniejszą samoświadomość.
Następnym razem, gdy poczujesz chęć podjęcia hazardu – czy to w kasynie, na giełdzie – zadaj sobie pytanie, czy podejmujesz dobrze przemyślaną decyzję, czy też robisz to wyłącznie po to, aby znów poczuć adrenalinę.
